Увага! Поўны змест
"Ляжаць ніжэй травы, цішэй вады",— такі быў загад Жоржыка Цыгана.
Жоржыкава прозвішча Казлоўскі, а Цыганом мы яго празвалі. Можа, што ў яго былі чорныя вочы і цёмны, нібы падвэнджаны, прышчаваты твар.
Нас пяцёра, Жоржык — шосты, і ўсе мы на ляту ловім кожнае слова нашага важака. Ніхто, вядома, не асмельваецца назваць Жоржыка Цыганом проста ў вочы. Ён у нас аўтарытэт — ого!
Мы стаіліся ў засадзе, ляжым "ніжэй травы, цішэй вады" ўжо з паўгадзіны, чакаем. Метраў за пяцьсот ад месца засады — выспа, парослая густым бярэзнікам, дзе мы зладзілі сабе будан — "церамок", і цяпер не ўяўляем свой вольны час без нашай патаемнай схованкі. Скажу па сакрэту, Цыган наведваецца сюды і ў час заняткаў. Ён жыве ў цёткі Аўдулі і сам сабе гаспадар. Хачу іду ў школу, хачу гуляю… Цыган два разы заставаўся на другі год і летась апынуўся ў нашым пятым класе. I ўсе хлопцы прызналі яго за важака.
Звычайна мы збіраліся да нашага церамка ў нядзелю з самай раніцы. Ішлі не з пустымі рукамі — запасаліся хто чым можа. Разводзілі касцёр, пяклі бульбу і бавілі час гульнёй у шашкі.
Мы гулялі на высадку, але гэтую "высадку" лепш за ўсё назваць паказальнымі выступленнямі нашага чэмпіёна Жоржыка Цыгана. Цыган умеў праводзіць хітрыя камбінацыі з прарывам у дамкі, і мы толькі дзіву даваліся: адкуль такая кемлівасць? Потым ён прапанаваў гуляць у паддаўкі. Тут выйграваў той, хто першы аддаваў усе свае шашкі.
Дзіўная гэта гульня. Калі ў звычайнай партыі стараешся абараніць кожную сваю шашку, ловіш кожны зявок праціўніка, дык у паддаўках адзін клопат — падкузьміць самога сябе. Прайграць, каб выйграць… Уладальнік апошняга месца (першае заўсёды даставалася Жоржыку) павінен быў выконваць любое пажаданне пераможцы: скакаць, спяваць частушкі, бегчы ў краму па цукеркі або вазіць на сабе чэмпіёна. I паспрабуй тут не выканаць волю важака! Тады ўжо развітвайся з церамком, з шашачнымі турнірамі і іншымі спакусамі…
Учора прайграў мой брат Шурка. Два гады назад Шурка быў аднакласнікам Цыгана, а цяпер на "выдатна" вучыцца ў сёмым. Мусіць, таму Цыган не любіў майго брата і прыдумваў супраць яго розныя каверзы. Асабліва Шурку не шанцавала ў шашачных турнірах.
— Гэта табе, Шурык, не правілы зубрыць,— пакепліваў Цыган.— У шашках кумекаць трэба, не тое што з "іксамі" ды "ігрэкамі". I за што толькі табе пяцёркі ставяць? Прабач, але раз прайграў, будзь ласкавы — падстаўляй спіну. Скажу па сакрэту, мне вельмі падабаецца катацца на выдатніках. Гэта ж такі гонар!.. Абра-ка-даб-ра!
Цыган выскаляўся і не хаваў сваёй радасці. Шурка быў спакойны, але я ведаў, што гэта за спакой, і нічым не мог дапамагчы брату. Я вельмі перажываў за Шурку, бо яго пройгрышы ў большасці выпадкаў — вынік хітрай тактыкі Цыгана, які наўмысна прайграваў слабаку Ліпкіну, каб той не заставаўся на апошнім месцы. Вось вам і паддаўкі…
Учора была субота, і калі мы надвячоркам меліся пайсці да церамка, Цыган успомніў апошні Шуркаў пройгрыш і загадаў:
— Прынось, Шурык, свой гармонік, будзеш весяліць нашу суполку.
— Я яшчэ слаба іграю,— пачаў адмаўляцца Шурка.
— Не прыбядняйся,— паблажліва паляпаў яго па плячы Цыган.— Чуў, што збіраешся выступаць на сцэне…
— Ды гэта ж адзін нумар. Дзяўчынкі з нашага класа будуць спяваць, а я акампаніраваць ім…
Вось-вось, ты спачатку паакампаніруй нам, а потым ужо сваім дзяўчынкам… Даўжкі, Шурык, трэба аддаваць, сам разумееш. Абра-ка-даб-ра!
— Тата не дазваляе выносіць гармонік на вуліцу, — паспрабаваў я заступіцца за брата.
— А акампаніраваць дзяўчынкам можна? — паставіў рубам пытанне Цыган.
I я не стаў спрачацца з Цыганом. Марна было даказваць яму, што гармонік у Шуркі зусім новы і ён іграе на ім усяго другі тыдзень. Ды хіба Цыгана ўзрушыць тое, што Шурка захапляецца музыкай? Настаўніца спеваў казала, што ў Шуркі добры музычны слых, і калі б яго вучылі іграць на якім-небудзь інструменце з маленства, ён мог бы стаць сапраўдным музыкантам. А што ў Шуркі ёсць гэты самы "музычны слых" — бясспрэчна. Ён жа за некалькі дзён не толькі асвойтаўся з "галасамі" і "басамі", але паспеў развучыць "Кацюшу" і яшчэ дзве-тры мелодыі.
Шурка мусіў згадзіцца. Цыган быў задаволены, пахваліў майго брата.
— Вітаю і дзіўлюся. Дарма я лічыў выдатнікаў жмінда мі. Бачу — памыляўся. Гармонік у цябе, Шурык, важнецкі… Шанцуе ж…
Цыган любіць пабалабоніць, язык у яго падвешаны. Толькі гэтая "падвеска" — не для школы, бо настаўнікі выціскаюць веды з Цыгана, быццам ваду з каменя. Праўда, яму ад гэтых школьных перажыванняў — ні горача, ні холадна. Цётка Аўдуля зусім не цікавіцца вучобай свайго пляменніка, а розныя далікатныя захады нашай "хуткай дапамогі" Цыган сустракае кплівай усмешачкай.
— Салажкі, не стройце з сябе вялікіх разумнікаў. Для мяне ваша навука — костка ў горле. Вы лепш вазьміце шэфства над якой-небудзь бабулькай. Яна вас пернікамі пачастуе. Абра-ка-даб-ра!
Вось тут і падступіся да Жоржыкавага сумлення. Яму і настаўнікі не могуць даць рады, нават спецшколай яго не прыструніш.
"Бязбацькавіч, расце на лес гледзячы",— казала пра Казлоўскага мая мама.
Жоржык прыехаў у нашу вёску да цёткі Аўдулі яшчэ трэцякласнікам, і ніхто не ведаў, адкуль ён і дзе яго бацькі.
— Ну, Шурык, павесялі кампанію,— Цыган сядзіць ля ўваходу ў церамок, па-турэцку падкурчыўшы ногі, і сочыць за маім братам, нібы каршун, які прыгледзеў сваю ахвяру. Шурка прымасціўся крокі за тры ад церамка на сухім сасновым кругляку, схіліўся над гармонікам і паволі расцягнуў мяхі, яго пальцы прабеглі па перламутравых гузіках. Шурка іграў песню: "Широка моя страна родная, много в ней полей, лесов и рек".
— Во-ой, хопіць! — Цыган з кіслай мінай на твары ўзмахнуў рукой.— I адкуль ты гэтую "страну" выкапаў? Ты нам, Шурык, пра любоў пачырыкай, каб да сэрца дайшло. А пра "рэкі" лепш у клубе трынькай. Дзяўчынкі табе дзякуй скажуць.
Шурка не адказаў на зубаскальства Цыгана і ўсё іграў (толькі больш ціха) ранейшы матыў: "Я другой такой страны не знаю…"
— Ну дык як жа з цілі-цілі цестам? А мо сербіянку?
Цыган паволі падняўся, са смакам пацягнуўся і гэтак жа паволі падышоў да Шуркі.
— Клёва іграеш, вось толькі рэпертуар у цябе, Шурка,— вешчая кавурка, неважнецкі… Мне ад тваёй "страны"… аж зуб разбалеўся. Дайка сюды гармонік… Падвесялімся матыўчыкам задушэўным. Га, хлопцы? — Цыган азірнуўся на нас і зарагатаў: — Абра-ка-даб-ра!
"Где так вольно дышит человек"…
Раптам музыка абарвалася. Я ўбачыў, як пабялеў Шуркаў твар, як ён рэзкім рыўком сціснуў мяхі гармоніка і смела паглядзеў у вочы нашаму важаку.
— Гармонік не дам,— голас майго брата прагучаў ціха і рашуча.— Можаш свае сербіянкі заказваць па радыё.
Мы анямелі: пярэчыць важаку?!
— Хлопцы, чулі: гарманіст зафанабэрыўся.— Жоржык завойкаў, схапіўся за жывот, нібы ад невыносных колікаў.— Во-о-ой, не магу… Трымайце мяне, павалюся… У шашках — слабак, а фанабэрыю разводзіць… Але як з даўжком? У нас жа дамоўленасць, праўда, Борык?
Гэта Цыган звяртаецца да лупатага Барыса Ліпкіна, які быў у важака за ад’ютанта і вернага служку.
— Ага, усе дамаўляліся,— Ліпкін глядзіць сваімі пукатымі вачыма проста ў рот Жоржыку, гэта, мусіць, каб злавіць яго словы на ляту.— Бунт, забастоўка. Шкада, але давядзецца развітацца з Шурачком.
Шурка не стаў чакаць, калі Цыган аб’явіць "абрака-дабру"., Ён падняўся з кругляка, перакінуў рамяні гармоніка праз левае плячо і пайшоў.
— Малайчына, Шурка — вешчая кавурка, здагадлівы. Толькі твая фанабэрыя табе бокам вылезе, папомніш маё слова,— прыгразіў Цыган.— Аб-ра-ка-даб-ра!..
Трэба правучыць вешчую кавурку,—• сказаў Цыган, калі мы сабраліся сёння раніцай ля церамка.— Каб нос угору не задзіраў і ад сваіх даўгоў не ўцякаў. 3 выдатнікамі інакш нельга. Аб-ра-ка-даб-ра!
Мне крыўдна было за брата, але я маўчаў. Маўчалі і ўсе астатнія: важаку пярэчыць нельга.
Вядома, Шурка пакрыўдзіўся на мяне. Вечарам, калі я вярнуўся дадому і папрасіў яго памагчы адолець задачку з іксамі, ён нават у мой бок не глянуў. Потым сказаў:
— Эх вы!.. Цыган хутка будзе ездзіць на вас верхам. Ён здзекуецца, а вы як вады ў рот набралі. Аматары паддаўкоў. I ты з імі заадно.
— Я што, я нічога… Трэба было не прыносіць гармонік. Сам вінаваты.
— Я вінаваты, я? — Шурка глядзеў на мяне, як на ворага.— А яшчэ родны брат.
— Ты ж і мне гармоніка шкадуеш,— унікнуў я.
— Шкаду-у-еш,— перадражніў Шурка.— Ды ў цябе да музыкі ні складу, ні ладу.
— Добра, што ў цябе "склад"…
Так мы і пасварыліся. А тое, што Шурка аж дрыжыць над сваім гармонікам,— факт. Я паспрабаваў паіграць аднойчы, дык ён на мяне каршуном наляцеў, аж маме давялося ўмяшацца. Праўда, я да гэтай ігры асаблівай ахвоты не маю, іншы раз проста цікава. Іншая справа — шашкі. Я гатовы гадзінамі сядзець за шашачнай дошкай. Тут і азарт, і хваляванне, і радасць перамогі…
— У гэтым пісьме я прапаноўваю вешчай кавурцы мір.— Цыган узмахнуў белым канвертам ля самага майго носа,— запрашаю Шурачку да церамка. У дванаццаць нуль-нуль. Ты, Барыс, даставіш наша пасланне.
— А можа, лепш… Мішка? — замяўся Ліпкін.— Ён жа брат…
— Не, у мяне на гэты конт ёсць зусім іншы план,— выскаліўся Цыган.— Пад кодавай назвай "капкан". Вось дзе будзе смеху…
Ліпкін пабег у вёску, а мы засталіся ля церамка.
Сёння важак быў нейкі не падобны на самога сябе. I мне чамусьці не падабалася яго загадкавасць. Ён, напэўна, штосьці прыдумаў супраць майго брата і да пары да часу ўтойваў. Гэтае пісьмо, заява аб прымірэнні. Ды не такі Жоржык Казлоўскі прасцяк…
— Пайшлі,— Цыган падняў угору кароткі дзяржак сапёрнай рыдлёўкі.
Я ішоў па віхлястай сцяжынцы апошні. Сцежка вілася па крутым адхоне па-над шырокай лугавінай каля Вузлянкі. Кажуць, раней, гэтак гадоў дзвесце-трыста назад, гэты адхон, на якім цяпер разросся арэшнік, быў стромым, непрыступным берагам бязмежнай воднай прасторы.
— Вось тут і спынімся,— сказаў Цыган, калі мы адышлі ад церамка з паўкіламетра.— Харошае месцейка, як па заказу.
Справа, ледзьве не да самай сцежкі, падступаўся густы маліннік, а злева, крокаў на дваццаць уніз, абрываўся адхон, пакрыты бруднымі касмылямі рудой леташняй травы.
Цыган агледзеўся, а потым убіў рыдлёўку ў зямлю.
Праз якую хвіліну-другую на ўсю шырыню сцежкі з’явілася круглая ямінка. Мы глядзелі на Цыгана і чакалі, што будзе далей.
Нарэшце ён разагнуўся і паклікаў мяне:
— Давай, Мішунчык, пагрэйся… Хвалю, што не клюнуў на агітацыю братана. Ад імя нашай суполкі дзякуй.
Я хутка змогся, спацеў, але не паказваў выгляду, не здаваўся.
— Давай, Мішунчык, яшчэ крышку. Ты, можа, на калені стань, зручней будзе. Мая прамашка, трэба было ўзяць рыдлёўку з доўгай ручкай, а не сапёрную.
Нарэшце прыбег Ліпкін.
— Гарманіста знайшоў на ферме, ён памагаў маці паіць цялят. Перадаў пісьмо… Сказаў, што прыйдзе,— Ліпкін не мог адсапціся і хапаў паветра на поўны рот.
— Цудоўненька! — сказаў Цыган і праспяваў: — "Я другой такой страны не знаю…"
Ён выхапіў з маіх рук рыдлёўку, скочыў у ямку, берагі якой даставалі яму ўжо амаль да пояса, падраўняў дно, прытупнуў некалькі разоў сваімі аблезлымі кедамі і загадаў:
— Ану, хілячкі, хуценька наламіце галінак і сухога лісця збярыце. Раз, два, тры!..
Мы кінуліся выконваць загад.
… І вось мы ляжым у малінніку, маўчым, назіраем за Цыгановым "капканам": хто ў яго трапіць? Раптам да майго слыху даляцеў нейкі дрыготкі малінавы звон. Я прыслухаўся і пачуў ціхую мелодыю, што плыла, набліжалася, мацнела. Гэта іграў Шуркаў гармонік. Шурка набліжаўся да месца нашай? засады па сцяжынцы, на якой Цыган з нашай дапамогай замаскіраваў сваю пастку. I тут нарэшце да мяне дайшло! "Дык жа гэты "капкан" Цыган падрыхтаваў для Шуркі! I пісьмо з Ліпкіным падаслаў, каб у пастку заманіць…" Мне зрабілася горача, але я па-ранейшаму ляжаў "ніжэй травы, цішэй вады" і сачыў за сцяжынкай, суцяшаючы сябе тым, што Шурка заўважыць і абміне Цыганову пастку…
Шурка ішоў спакваля, нібы заварожаны меладычнымі гукамі, і, напэўна, нічога не чуў і не бачыў, (што дзеецца наўкола. Брат іграў "Кацюшу" — сваю любімую песню:
"Расцветали яблони и груши,
Поплыли туманы над рекой…"
Шурка паволі набліжаўся вузкай сцяжынкай да Цыгановай пасткі. Я добра бачыў братаў твар, непаслухмяны віхор бялявых валасоў, што смешна тырчаў на макаўцы, бачыў, як Шуркавы пальцы бегаюць па перламутравых гузіках. I быў як загіпнатызаваны. Я слухаў музыку і на нейкі момант забыўся, што мы ляжым у засадзе. Усё-такі хораша іграе Шурка…
Побач суха і коратка трэснула, зашамацела, пачуўся здаўлены кашаль. Я азірнуўся і ўбачыў Цыгана, які давіўся смехам: яго прышчаваты твар аж пачырванеў ад натугі. Жоржык сядзеў на кукішках і ледзьве стрымліваўся, каб не зарагатаць.
Нашы позіркі сустрэліся. Цыган падміргнуў мне, маўляў, чакай, зараз убачыш цуд несусветны… Такі настрой у яго з’яўляецца заўсёды, калі ён ездзіць верхам на кім-небудзь са сваіх даўжнікоў. Гэта для яго вунь якая радасць!
Шурка спыніўся за два-тры крокі ад Цыгановай пасткі, паправіў левай рукой на правым плячы шырокі рэмень гармоніка, усміхнуўся самому сабе і шырока расцягнуў мяхі. Разам з першымі акордамі вясёлай песенькі Шурка рушыў наперад.
Я не паспеў крыкнуць "стой", не паспеў папярэдзіць брата аб небяспецы. Я ўсё яшчэ спадзяваўся, што Шурка абміне яму… Але тонкія арэхавыя палачкі, прыкрытыя леташнім лісцем і жоўтым пяском, шуснулі пад Шуркавай нагой, ён упаў, гармонік вырваўся з рук, працяжна заенчыў і кульнуўся ўніз па крутым адхоне.
— Абра-ка-даб-ра! Ха-ха-ха!
Рагатаў Цыган, войкаў Ліпкін, смяялася ўся наша суполка. Яны пацяшаліся над маім братам. Толькі мне было не да смеху. Я падхапіўся са сваёй ляжанкі і кінуўся напралом праз маліннік. Я ўцякаў ад агіднага рогату нашага важака. У гэтых уцёках, здавалася мне, быў паратунак, маё збавенне ад пачуцця горкай віны і сораму: "Шурка не павінен бачыць мяне побач з Цыганом. Я не хаваўся ў засадзе, не капаў яму…"
Ужо ў бярэзніку я раптам знячэўку зачапіўся наском чаравіка за непрыкметны пянёк і з усяго разгону паляцеў на замшэлы сухі дол, балюча тыцнуўся тварам у калючы верасовы куст.
Праз колькі хвілін пачуў прыглушаныя галасы. Я прыўзняў галаву, пачаў углядацца ў той бок і праз вузкі прагал бярэзніку заўважыў знаёмыя абрысы нашага церамка, які здалёк нагадваў хатку бабы-ягі.
Я ўскочыў на ногі і, прыгнуўшыся, сігануў убок да нізкарослага арэшніку.
— Абракадабра! — зусім побач сказаў Цыган.
Я прысеў на кукішкі, адчуваючы ва ўсім целе непрыемную здранцвеласць.
Яны ішлі міма. Весела балабоніў Цыган, яго словы даляталі да мяне зумклівымі восамі.
— I чаго гэта вы хвасты падціснулі? Нічога з ім не здарылася, прыкідваецца,.. Калі што — на Мішука звернем. А як ён даў лататы, вось дык смяхоцце… Для роднага брата яму выкапаў… Здорава я прыдумаў! Абракадабра!
— Шурачок, мусіць, не прыкідваецца,— пачуў я пісклявы галасок Ліпкіна.— Вы пабеглі, а я паглядзеў. Сядзіць ля ямы і плача…
— Плача? Так яму і трэба… Сам вінаваты, не будзе нос задзіраць. Ведаем мы гэтых пяцёрачнікаў…
Галасы паступова заціхлі, а я счакаў якую хвіліну і напрасткі заспяшаўся да ракі, туды, дзе хаваўся ў засадзе. Я ўбачыў Шурку здалёк і, паспешліва звярнуўшы са сцяжынкі, схаваўся за куст арэшніку. "Што я скажу брату? Можа, лепш не паказвацца яму на вочы? Але ж чаго ён там? Не, з ім штосьці здарылася…" Перасіліўшы сваю разгубленасць, я выбраўся з-за куста і не зусім упэўнена пайшоў да Шуркі, які сядзеў узбоч сцежкі і, здаецца, быў безуважны да ўсяго навокал. Гармоніка ля яго не было, і гэта мяне яшчэ больш устрывожыла.
— Шурка! — я паклікаў асцярожна.
Ён нават не зварухнуўся, быццам не пачуў.
— Дзе гармонік? — я абышоў Шурку збоку і зазірнуў яму ў твар.
Шуркавы вочы, невідушчыя ад слёз, глядзелі міма мяне.
— Шурка, чаго ты?! — я апусціўся на калені перад братам.— Гэта я — Мішка… Хіба ты не пазнаў?
Нечакана слёзы сыпанулі з маіх вачэй.
— Гэта я… я вінаваты,— слёзы перашкаджалі гаварыць.— Цыган загадаў капаць… Я не ведаў, што для цябе… Даруй, даруй…
Я ўхапіў Шурку за руку, стараючыся прымусіць брата ачнуцца, сказаць хоць адно слова.
— Я не паспеў папярэдзіць… думаў, ты абмінеш пастку. Я ненавіджу Цыгана… Шурка, ты чуеш мяне, чуеш?
Я не стрымліваў слёз, спяшаўся выгаварыцца, нібы гэта была наша апошняя сустрэча.
— Чаму ў нас так? ШЦ ж браты? Чаму я паслухаў Цыгана, а не цябе? Чаму? — з маіх грудзей вырваўся ні то крык, ні то стогн.
I тут нашы позіркі сустрэліся. Я ўбачыў, што Шуркавы шэрыя вочы ажылі, заіскрыліся. Брат насцярожана глядзеў на мяне, як глядзяць на незнаёмца, калі сумняваюцца: можна яму даверыцца ці не?
— Прынясі гармонік, ён там,— нарэшце вымавіў Шурка, кіўком галавы паказваючы проста перад сабой.
— Я зараз!
Шурка прыдзірліва аглядае гармонік з усіх бакоў, выцірае далонямі брудныя плямы пылу, здымае рудыя травінкі, што прыліплі да бліскучых металічных ражкоў, і ціха, амаль шэптам разважае:
— Трапілі мы з табой у пастку… Прыдумаў недавярак, дакладна разлічыў…
Я стаю побач, слухаю брата, які размаўляе з гармонікам, і адчуваю сябе самым апошнім нягоднікам.
— Як ўсё хітра замаскіраваў… Каб брат брату яму капаў. У табліцы множання спатыкаецца, а тут…
Шурка закідвае рэмень на правае плячо, нізка схіляецца над двума радамі белых гузікаў і паволі расцягвае мяхі. Ён услухоўваецца ў рознагалоссе гукаў, што вылятаюць з гармоніка, прабягае пальцамі зверху ўніз і знізу ўверх па ўсіх гузіках і толькі потым заспакоена кажа:
— Бач, так гопнуўся аб зямлю, пад адхон куляўся, а іграе чыста…
— Можа, дамоў пойдзем,— нясмела прапанаваў я.
— Трэба ісці,— сказаў Шурка.— Але я падвярнуў нагу — баліць, не ступіць.
— Давай памагу…
Цяпер я гатовы выканаць любы загад Шуркі, гатовы пайсці за ім хоць на край свету.
— Давай… Не чакаць жа, пакуль Цыган яшчэ адну пастку падрыхтуе. Памочнікаў у яго хапае…
Шурка шчыльна сціснуў мяхі, зашпіліў на баках гармоніка чорныя раменьчыкі і сказаў:
— Вазьмі гармонік на плячо, так будзе лягчэй… Вось так, правільна. А цяпер памажы падняцца. Асцярожна, не тузай…
Шурка абхапіў правай рукой маю шыю, а я левай рукой абняў яго ў поясе, і мы пашкандыбалі дадому. Брат рабіў некалькі скачкоў на левай назе, і нам даводзілася зноў і зноў спыняцца, каб перадыхнуць. Я папраўляю на плячы рэмень гармоніка, Шурка ямчэй абхоплівае мяне за шыю, і мы паволі рухаемся ўгору па пясчанай сцяжынцы, што пралегла між густога малінніку.
Калі мы ўзабраліся наверх, Шурка апусціўся на рудую, прыцярушаную шэрым пылам траву:
— Ну вось… адолелі. Абракадабра праклятая…
Я паставіў гармонік на зямлю і прысеў побач з Шуркам. Тут жа (і што за насланнё!) ледзьве не над самай маёй галавой пачуўся з’едлівы голас:
— Салют, братанчыкі! А я ўжо не спадзяваўся знайсці вас… Абракадабра!
Я ўвесь сцяўся, але не зварухнуўся, не расплюшчыў вочы. Як я ненавідзеў Цыгана ў гэты момант!
— Выскаляка несусветны,— спакойна сказаў Шурка.— I адкуль у цябе столькі злосці?
— Якая злосць?! — развёў рукамі Цыган.— Я проста пажартаваў. Ці ты жартаў не разумееш?
— Ага, пажартаваў… I пастку замаскіраваў "па-добраму"…
— Пастку? — яшчэ больш здзівіўся Жоржык.— Ты вось у Мішкі запытай… Ён лепш за мяне ведае… Хто з рыдлёўкай завіхаўся, хто арэшнік ламаў для маскіроўкі?.. Брат брату маніць не будзе, чыстай праўдай пачастуе… на талерачцы з ружовай каёмачкай… Мішка — смелы, з ім можна ісці ў разведку.
Цыган сыпаў словамі, быццам гарохам з дзіравага мяшка. Я адчуваў, што ён проста так ад нас не адчэпіцца.
— Абракадабра! — раптам крыкнуў я, адштурхнуў Цыгана і памчаў па краі адхона да бярэзніку.
Я бег, адчуваючы ў нагах незвычайную лёгкасць. Нібы і не карабкаўся хвілін дзесяць-пятнаццаць назад па крутым схіле гары разам з братам Шурам, выбіваючыся з апошніх сіл. Уся мая крыўда і злосць на Цыгана скіравалася цяпер на церамок, з якім былі звязаны ўсе мае няшчасці і гэтая ганьба. Я з усяго разгону наляцеў на фанерную сцяну церамка, якая мацавалася на тонкіх бярозавых кійках і гнуткіх арэхавых прутах. Сцяна адразу рухнула, а потым паволі, амаль бясшумна асеў уніз толевы дах хліпкай Цыгановай пабудовы і накрыў мяне сабою.
Я ляжаў, цяжка дыхаючы, але дзіўна — цяпер я быў спакойны, як ніколі.
— Абракадабра! — сказаў я, падняўся і, не спяшаючыся, пайшоў назад, туды, дзе застаўся мой брат Шурка. Яму патрэбна была мая дапамога.
