1
Бядой прыгноблены твой стан,
мая пакутная айчына.
Красу растурзвае злачынна
працемрай шчорнены гаман.
Здабыць святло, развеяць зман
ты здому выправіла сына…
Нясцерпны боль, пахілы стан
і слёзы, мора слёз, айчына!
2
Яны, закулі што цябе,
шукаюць троп твайго дзіцяці.
Нясплямнасць ганьбяць у пракляцці –
у зацямрушанай кляцьбе.
Ці-ж у няроўнай барацьбе
устоіць сын – спадзея маці?
Ці смерць асочвае цябе
заўчаснай смерцяю дзіцяці?
3
А ў сэрцы голас: – “Хай няма
людзей з табой, а толькі горы,
няхай прытулак твой – у горы
без варты змрочная турма, –
цябе не згнібе ціхама
няўхільнасці memento mori.
Мужней, будзь гартным, хай няма
цяпла, а толькі лёд і горы”. –
4
I нястрыманы кліч: – Дармо
імгла ўсясвет варуша зманам,
не замаўчаць балючым ранам –
не знеміць іх акоў ярмо!
А гарт – зарання пераймо:
не будзе дом красы забраным!
Нарузе – небыт, і дармо
прытулак твой хмурнее зманам.” –
5
I словы ласкі: – “Чую, сын,
на свет ідзе-імкне нашчадак.
Няхай не мірсціцца на спадак
шчарсцвелы грунт чужых краін;
нясі-ж, каб род не йшоў на згін,
у дом, свой дом святло й парадак;
мой сын-дзіцё і бацька-сын *,
на свет ідзе-імкне нашчадак!" –
6
На свет насуплівы імкне,
як я, выношваны ў трывозе.
Ды на бязвыйсцевай дарозе
у неспагаднай старане
у вокны радасць не зірне –
нядоля стогне на парозе…
А нястрыманае імкне –
і не закуць яго ў трывозе!
7
Ці над зямлёю дождж, ці град,
ці не сціхае навальніца,
ці сонца ўсцешана іскрыцца,
ці тужыць месяц-светласпрат –
на шыр жыцця з нявольных крат
нястомна шлях куе крыніца,
і не саб’е з яго ні град,
ні зімаў лёд, ні навальніца…
8
Душы трывожнай неспакой –
уся і ўцеха, і багацце…
Я горка плакаў, як пры ўтраце,
за наш, айчына, хлеб з вадой,
за болесці дачкі тваёй
і за твае – за мукі маці.
Няўжо трывожны неспакой –
адзіны скарб наш і багацце?
9
…Ледзь толькі дрэвы за вакном
у маладой лісцве-убранні
спаткалі дзень, а промень ранні
праз шыбы кпіў над вашым сном,
здалося мне, збудзіўся дом:
– “Радзіўся сын!” – і прывітанні…
– “Радзіўся сын!” – і за вакном
цвілі сады ў красе-убранні.
10
I я адчуў: шляхі мае
мінулі засцлівую хмару.
А сын пад мужным лётам чару
вырослым поруч паўстае,
рукам спачыну не дае,
перамагаючы прымару,
шляхі ягоныя й мае
выводзяць нас на шыр за хмару.
11
А там, дзе быў утульны дом,
і там, дзе скарб спяліла жыта, –
руінаў шчэрбы, і прыбіта
зямля ўраджайная дажджом.
Мой сын з нязгасным светлым днём
кладзе цагліны працавіта –
і вырастае новы дом,
і ў полі скарбы спеле жыта.
12
Знікае мор ярэмных мук,
жыццё плыве на хвалях славы.
Будуе моцны мур дзяржавы
цвярозы розум, сіла рук.
А следам змена – дужы ўнук
прастуе ў свет шляхамі явы…
Каб ты не знаў ярэмных мук,
мой род, мацуй здабыткі славы!..
13
Прарочу: выпрастаеш стан,
мая цярплівая айчына.
З плячэй тваіх спадзе руіна –
нямы цяжар балючых ран.
Не зломіць бураў акіян
будаўнікоў – і бацьку й сына.
Для іх не сплямлены твой стан
і ты – жыццё для іх, айчына.
14
Табе-ж адданага жыцця
не знае хай memento mori.
Ягоны крок – не шуст у зморы,
не траваў шэпт, не шам трысця:
а бацька-сын і сын-дзіця
ідуць здалець злыбед хаморы!
I пад нясхільнясцяй жыцця
схіляецца memento mori.
1947
* Прыгадай словы Уладзіміра Жылкі: «I зблытаў я, мой краю-войча, хто бацька быў, а хто быў сын…» («Тастамент») (Аўт.)