У аповесці «Смута, альбо XII фантазій на адну тэму» сучаснасць паўстае ў сваёй зменлівасці і алагічнасці. На 180 градусаў памяняліся парадкі ў Гімназіі Новага Тыпу, якую ўзначальвае Яўген Сцяпанавіч Расолька. Прынамсі, тут ён выкладае сексуальную эстэтыку і рэлігію. У навучальнай установе нібыта ўсталявалася царства галоснасці і дэмакратыі, бо «вучні дабіліся права… не толькі выбіраць самім прадметы і тэмы для вывучэння, вызначаць працягласць урокаў, але й самім браць на работу альбо выганяць настаўнікаў…». На самай жа справе тут пануе жорсткі дыктат вучняў, яны разумеюць свабоду як анархію. Сямікласнік Міхлін, узначаліўшы Гімназійную Раду, вяршыць настаўніцкія лёсы, праводзіць чысткі. Пазней, калі эпоха школьнага дэмакратызму мінула, той хутка перабудаваўся, становіцца стукачом, правакатарам. «На д’ябла, на смуту» працуе журналіст Джынсавы-Прэсавіч. Гэта — амаральны тып, майстар газетнай лухты і паклёпаў. Героі аповесці Яўген Сцяпанавіч Расолька і яго каханая Кацярына Рыгораўна, стомленыя ад тлуму і фальшу, пакідаюць горад і едуць на вёску з надзеяй, што «ўратаваць можа толькі зямля». Андрэй Федарэнка паядноўвае рэальнае і фантастычнае, дасягае вострага гратэску, стварае абсурдна-парадаксальную карціну жыцця грамадства, якое апынулася на шляху маральнай і духоўнай згубнасці.
