— Агата! Агата!
— Ну чаго глотку дзярэш?
— Скора зацірка згатуецца?
— Маеш часу пачакаць трохі, не панясу прадаваць на кірмаш!
Яшчэ не паспела яна адказаць свайму Антосю, які ляжаў на пяколку і стагнаў, — не то ад болю, не то ад голаду, — як з усіх бакоў апанавалі яе дзеці — нямаведама, хлопчыкі ці дзяўчынкі, бо яны былі адзеты ўсе ў доўгія да пят кашулькі… Запішчалі яны ўсе ў адзін голас:
— Мамка зацільку гатуе!
І давай скакаць вакол маці і цягнуць за фартух і спадніцу, як галодныя ваўчаняты.
— Мамка, мне дасі!
— Мамка, мне дасі!
І блішчалі іх галодныя вочы ад радасці…
— Ці-і-ха, каб вы скіслі! — крыкнула Агата. — Згатаваць не даюць, хоць ты тут на кавалкі рассыпайся! — і адагнала іх вілачнікам ад прыпечка…
Гэта было вясной, якраз у тую пару, калі галадуха пануе па вёсках, калі няма чым і муху накарміць. Апошні запас выйшаў, хоць зубамі ляпай; шчаўя яшчэ нямашака… Горкае цяпер жыццё ў хворага Антося. Ён сам рабіць не можа. Адна толькі жонка працуе на яго і дзяцей.
Учора ёй, Агаце, пашанцавала. Яна выенчыла ў суседа фунт мукі на зацірку.
Вось і гатуе яна для сямейкі снеданне… У цёмнай малой хатцы вялікае свята…
Пазіраў Антось на прыпечак і ціха бурчаў. Ён ведаў, што цяпер Агата валадарніца.
Пазіралі дзеткі з-пад цёмнага тапчана на вясёлы аганёк у печы і шушукаліся.
Агата ўсё падлівала вады і мяшала зацірку вялікай лыжкай. Нарэшце паставіла на стол.
— Гатова! — крыкнуў весела Антось і давай карабкацца з пяколка.
— Гатова! Гатова! — запішчалі дзеткі і скакалі, як зайчыкі, да стала, дзе ўжо стаяла вялікая паліўная міска, у якую Агата пераліла зацірку з гаршка. Густы пахучы пар клубіўся над міскай і павялічваў галодны апетыт шчаслівай у гэты момант сям’і.
Шчасце не мае сваёй асобнай меркі для ўсіх людзей на свеце, але кожны чалавек мае сваю асобную мерку да шчасця і свой асобны погляд на самое шчасце…
І шчаслівая сямейка хваталася за лыжкі.
— Ай! Ай! — запішчалі дзеткі.
Антось вылупіў вочы і моўчкі давіўся гарачай заціркай.
— А каб вас ліханька не ўзяло. Я ж вам казала — не хапайце, бо гарачая! — лаяла іх Агата.
Пазіралі, пазіралі яны на гарачую зацірку і не вытрывалі — зноў давай есці… Ажно слёзы каціліся з вачэй. Не з’елі яшчэ і трэцяй часткі, як у хату ўвайшла суседка Сцёпчыха.
— Дзень добры!
— Дзень добры!
— Хлеб ды соль!
— Дзе тут хлеб, — зацірку ядзім, просім на снеданне! — кажа Агата.
— Ого! На зацірку і я ахвотніца! — адказала Сцёпчыха, і яе галодныя вочы заблішчалі. Узяла лыжку і спрытна падсела да міскі…
Спахмурнеў Антось і толькі ніжэй апусціў галаву.
«Нам і самім мала», — падумаў ён.
З’ела Сцёпчыха адну лыжку і ўзялася за другую.
«О, каб цябе!» — хацеў сказаць Антось і ледзь стрымаўся. Дзеткі таксама пачулі небяспеку і, скоса пазіраючы на Сцёпчыху, спрытна запрацавалі лыжкамі…
«Тры!» — чуць не крыкнуў Антось, як Сцёпчыха зачэрпнула лыжкай у трэці раз.
«Ратуйце! Ратуйце!» — ледзь не плакаў ён, як яна апусціла лыжку ў міску ў чацвёрты раз. А як з’ела пятую, то ўжо міска была пустая…
— Разбойніца! — крыкнуў Антось на сваю Агатку, як ужо Сцёпчыха падзякавала і пайшла. — Разбойніца!..
— Ці я вінавата, што яна гэткая свіння! — лямантавала Агата.
І папсулася свята беднай сямейкі. Спахмурнелі твары.
Кожны думаў: «О-го! Каб лепей я з’еў гэтыя пяць лыжак заціркі…»
Няшчасце не мае сваёй асобнай меркі для ўсіх людзей на свеце, але кожны чалавек мае сваю асобную мерку да няшчасця і свой асобны погляд на самое няшчасце.
1912 г.
