Восень 1941- га. Камбат ставіць атраду з шасцярых чалавек невыканальную задачу: на суткі затрымаць нямецкія войскі ў безназоўнага чыгуначнага пераезду. Камандаванне атрадам камбат даручае старшыне Карпенку. Як толькі кароценькая калона батальёна знікла з вачэй, старшына размеркаваў пазіцыі паміж байцамі. Флангавага пазіцыя дасталася Пшанічнаму, за ім пачаў рыць сховішча Фішар, следам размясціліся Аўсееў, Свіст і Глечык. Да вечара пазіцыі абсталявалі ўсе, акрамя Фішара. Старшына ўспомніў, што ў іх да гэтага часу няма дазорнага, і вырашыў, што самая падыходная кандыдатура на гэтую пасаду — няўдака-баец Фішар.
Пшанічны выкапаў свой акоп яшчэ завідна. Адасобіўшыся, ён вырашыў перакусіць і дастаў сала, схаванае ад таварышаў. Яго абед перарвалі далёкія кулямётныя чэргі. Байцы ўстрывожыліся, асабліва калі Аўсееў сказаў, што іх акружаюць, і ўвесь атрад складаецца з смяротнікаў. Старшына хутка спыніў гэтую размову, але Пшанічны ўжо прыняў рашэнне здацца ў палон.
Жыццё Івана Пшанічнага склалася «няскладна і горка». Бацька яго быў заможным селянінам, кулаком. Суровы і жорсткі, ён «бязлітасна школіў сына ў няхітрай земляробчай навуцы». Ненавідзець бацьку Пшанічны пачаў калі пасябраваў з парабкам, далёкім сваяком па матчынай лініі. Гэтая дружба захавалася і праз некалькі гадоў, калі былы парабак адслужыў у арміі ды стаў «завадатарам усіх маладзёжных спраў у вёсцы». Аднойчы Іван наведаў рэпетыцыю «бязбожніцкай» п’есы, якую ставіла вясковая моладзь. Пшанічнага-бацьку гэта не спадабалася, і ён прыгразіў выгнаць бязбожніка з дому. Парваць з сям’ёй Іван не змог. Праз пару гадоў Пшанічнага раскулачылі і адправілі ў Сібір. Сам Іван пазбег гэтага — ён вучыўся ў сямігодцы і жыў у дзядзькі. Аднак мінулае так і не адпусціла Пшанічнага. Працаваў ён старанна, але куды б ні занёс яго лёс, усюды усплываў яго «непралетарскае» паходжанне. Паступова Іван зжарсьцьвеў, засвоіў жыццёвае правіла: «толькі – сам сабе, сам для сябе, наперакор усім». Напэўна, ён адзін таемна радаваўся, калі пачалася вайна.
Увечары пайшоў дождж. Старшына вырашыў злучыць выкапаныя хованкі ровам. Свіст заткнуў акно і падпаліў печку ў ацалелай станцыйнай вартоўні. Неўзабаве ў ёй схаваліся і астатнія байцы. Свіст згатаваў вячэру з грэчка-аўсянай «сумесі», прымудрыўшыся сцягнуць у Пшанічнага недаедзены кавалак сала. Старшына ведаў, што Свіст калісьці сядзеў у калоніі, і прама спытаў пра гэта.
Размораны добрай ядою, Свіст распавёў сваю гісторыю. Нарадзіўся Віцька Свіст ў Саратаве. Яго маці працавала на падшыпнікавым заводзе, туды ж пайшоў працаваць і Віцька. Аднак аднастайная праца не прыйшлася да душы. Ад безвыходнасці хлопец пачаў выпіваць. Так і пазнаёміўся з чалавекам, які прапанаваў яму новую працу — прадаўца ў хлебнай краме. Праз Віцьку гэты чалавек пачаў збываць «левы» хлеб. У Віцькі з’явіліся лішнія грошы, а потым ён закахаўся. Дзяўчына Свіста «належала» кіраўніку шайкі. Ён загадаў Віцьку абыходзіць яе бокам. Завязалася бойка. Патрапіўшы ў міліцыю, Свіст пачуў, як кіраўнік шайкі называецца чужым імем, раззлаваўся і здаў следчаму ўсю шайку. У Сібіры, на лесапавале, Віцька прабыў два гады. Пасля амністыі падаўся на Далёкі Усход і стаў матросам на рыбалоўным судне. Калі пачалася вайна, Віцька не захацеў адседжвацца ў тыле. Дапамог начальнік НКВД — вызначыў Свіста ў стралковую дывізію. Невінаватым сябе Свіст не лічыў, хацеў толькі, каб яго мінулае не ўзгадвалі.
Аўсеева старшына прызначыў у вартавыя. Стоячы пад халодным дажджом, ён думаў пра заўтрашні дзень. Аўсееў не хацеў паміраць. Ён лічыў сябе чалавекам выключна таленавітым. «У роце Аўсееў жыў сам па сабе». Ён лічыў сябе нашмат больш разумным і інтэлігентным за іншых. Адных ён грэбаваў, на іншых не звяртаў увагі, але і на самога Аўсеева ніхто не глядзеў, ды і спаганялі з яго гэтак жа, як і з іншых. Гэта здавалася яму вельмі несправядлівым.
Сваю выключнасць Алік Аўсееў ўсвядоміў яшчэ ў школе, гэтаму нямала паспрыяла яго маці. Бацька Аліка, ваенны ўрач трэцяга рангу, выхаваннем сына практычна не займаўся, «затое маці, ужо немаладая і вельмі сардэчная жанчына», любіла свайго геніяльнага сына. Перакаштаваўшы ўсе віды мастацтва, ад жывапісу да музыкі, Алік зразумеў: «там патрэбныя фанатычная самаадданасць, упартасць і катаржная праца». Гэта Аўсеева ня падыходзіла — ён хацеў дасягнуць большага малымі сродкамі. Спартыўнай кар’еры ў Аліка таксама не атрымалася. З футбольнай каманды яго выключылі за грубасць. Тады Аўсееў выбраў кар’еру ваеннага і стаў курсантам вучылішча. Ён марыў пра подзвігі і славу, і быў моцна расчараваны. Камандзіры ўпарта не заўважалі яго выключнасці, а астатнія курсанты яго неўзлюбілі. Неўзабаве пасля пачатку вайны Аўсееў зразумеў, што вайна — гэта не подзвігі, а кроў, бруд і смерць. Ён вырашыў, што «гэта не для яго», і з тых часоў імкнуўся толькі да аднаго — выжыць. Сёння поспех змяніў яму канчаткова. Выхаду з гэтай пасткі Аўсееў не бачыў.
Пасля Аўсеева дзяжурыць выпала Глечыку. Гэта быў самы малады з шасці байцоў. За час вайны Глечык «парадкам агрубеў нутром і перастаў заўважаць дробныя нягоды жыцця». «І толькі адно вялікае перажыванне, ніколі не сціхаючы, дзень і ноч тачыла яго душу». Васіль Глечык нарадзіўся ў невялікім беларускім пасёлку і рос «нясмелым і маўклівым хлапчуком». Бацька Васі працаваў абпальшчыкам на мясцовым цагельным заводзе. Яго маці была спакойнай, вясёлай і жыццярадаснай. «Калі маці крыўдзілася, то і Васілька не мог адчуваць сябе шчаслівым». Шчаслівае жыццё Глечыка скончылася, калі загінуў бацька — Глечыка -старэйшага забіла токам. «Жыць стала цяжка, сумна і пакутна», бо маці прыйшлося адной падымаць дваіх дзяцей — Васілька і яго сястрычку Настачку. Пасля заканчэння сямігодкі маці адправіла Васілька вучыцца далей, а сама ўладкавалася на цагляны завод фармаваць чарапіцу. Паступова яна супакоілася, а потым і прыкметна павесялела. У адзін цудоўны дзень маці прывяла дадому немаладога мужчыну, завадскога бухгалтара, і сказала, што ён стане іх бацькам. Глечык збег з дому і паступіў у Віцебскую школу ФЗН. Маці яго адшукала, прасіла вярнуцца, але Вася на лісты не адказваў. Калі пачалася вайна, айчым пайшоў на фронт, маці і сястра зноў засталіся адны, і Вася засумняваўся. Пакуль ён разважаў, немцы падышлі да Віцебска, і Глечыку прыйшлося ратавацца. Дабраўся да Смаленска, пайшоў у войска добраахвотнікам. Цяпер яго клапаціла толькі адно гора: ён пакрыўдзіў маці, пакінуў яе адну.
У станцыйнай вартоўні тым часам усе спалі. Заснуў і Рыгор Карпенка. У сне ён бачыў свайго бацьку і трох братоў. Бацька старшыны быў селянінам. Дзяліць на тры часткі свой невялікі зямельны надзел ён не захацеў, аддаў ўсю сядзібу старэйшаму сыну. Карпенка быў самым малодшым. Пасля дзесяцігадовай службы ў войску ён патрапіў на фінскую вайну, дзе атрымаў медаль «За баявыя заслугі». Пасля звальнення ў запас Карпенку «прызначылі намеснікам дырэктара льнозавода», і Карпенка «ажаніўся з Кацяй, маладзенькай настаўніцай тутэйшай пачатковай школы». Разам з дырэктарам, «аднарукім чырвоным партызанам», яны зрабілі свой завод лепшым у раёне. Калі пачалася вайна, жонка Карпенкі чакала дзіця. На фронце Рыгору шанцавала. Шанцаванне змяніла Карпенка толькі сёння, але адступаць не збіраўся. У каржакаватага, дужа збітага старшыны было адно цвёрдае жыццёвае правіла: «усё няпэўнае хаваць у сабе, а напаказ выстаўляць толькі ўпэўненасць і непахісную цвёрдасць волі».
Пачало днець. Фішар ўжо даўно выкапаў сабе прытулак і цяпер разважаў. «Супярэчлівае і незразумелае пачуццё мроілася ў ім у адносінах да старшыны Карпенкі». Вучонага прыгнятала яго патрабавальнасць, чэрствасць і злыя вокрыкі. Але варта было таму стаць не старшыной, а проста таварышам, Фішар гатовы быў выконваць любыя яго загады. Фішар не мог зразумець, як гэта ён, малады і здольны вучоны, ўпотай «стараўся дагадзіць нейкаму малапісьменнаму салдафону». Барыс Фішар лічыў сябе не занадта маладым — «мінуў чалавеку трэці дзесятак».
Нарадзіўся ён у Ленінградзе. Да мастацтва Барыса далучыў бацька. Узяўшыся, нарэшце, за пэндзаль, Фішар зразумеў, што вялікага мастака з яго не атрымаецца, але мастацтва з яго жыцця не сышло. У 25 гадоў Барыс стаў кандыдатам навук у галіне мастацтвазнаўства. У войску ён стаў «белай варонай». Фішар адчуваў, як «грубае, страшнае жыццё штодзённа і няспынна сцірала з яго душы вялікае значэнне мастацтва, якое ўсё болей і болей саступала сваё месца інстынктам барацьбы». Фішар стаў сумнявацца: ці не памыліўся ён, аддаўшы мастацтву лепшыя гады свайго жыцця.
Пасля Аўсеева на варце стаяў Пшанічны. Выйшаўшы з вартоўні, ён адчуў, што скончыўся чарговы этап яго жыцця. Цяпер самым разумным, на яго думку, «будзе здацца немцам — на іх ласку і ўладу». Ён разлічваў, што немцы прызначаць яго на якую-небудзь выгадную пасаду. З гэтымі думкамі Пшанічны дайшоў да бліжэйшай вёскі. З-за бліжэйшай хаты выскачылі немцы. Дарэмна Пшанічны даводзіў ім, што ён «палон». Немцы загадалі яму ісці па дарозе, а потым стрымана расстралялі.
Гэтая кулямётная чарга разбудзіла Фішара. Ён спалохана падскочыў у акопе і пачуў далёкі трэск матацыклетных матораў. Фішар адчуў, што «надышоў той час, калі вызначыцца ўвесь сэнс яго жыцця». Калі з туману стала відаць першыя матацыклы, Фішар «зразумеў, што трапіць шанцаў у яго мала». Фішар расстраляў цэлую абойму, але ніяк не нашкодзіў ворагу. Нарэшце ён супакоіўся, старанна прыцэліўся і здолеў цяжка раніць нямецкага афіцэра, які сядзеў у калысцы матацыкла. Гэта быў адзіны подзвіг навукоўца. Немцы падышлі да акопа і расстралялі.
Гукі стрэлаў паднялі астатніх байцоў. Толькі цяпер старшына выявіў, што знік Пшанічны, а праз некаторы час зразумеў, што пазбавіўся яшчэ аднаго байца. Першую хвалю матацыклаў і транспарцёраў яны адбілі. Увесь маленькі атрад ахапіла натхненне. Асабліва выхваляўся Аўсееў, хоць вялікую частку бою прасядзеў, уцягнуўшы галаву ў плечы, на дне акопа. Ён ужо зразумеў, што Пшанічны збег, і цяпер шкадаваў, што не зрабіў тое самае. Свіст па — ранейшаму быў аптыміст. Ён зрабіў вылазку да падбітага транспарцёра, дзе здабыў новенькі кулямёт і патроны да яго. Свіст падарыў старшыне залаты гадзіннік, які выцягнуў з кішэні забітага немца, а калі Карпенка разбіў яго аб сцяну старожкі, толькі пачухаў патыліцу.
Кулямёт старшына аддаў Аўсееву, які не занадта узрадаваўся. Аўсееў выдатна разумеў, што менавіта кулямётчыкі гінуць першымі. У наступную атаку немцы кінулі танкі. Першы ж стрэл танка пашкодзіў адзіны ў атрадзе ПТР і цяжка параніў старшыну. Свіст загінуў — кінуўся пад танк з бранябойнай гранатай. Танкі адышлі назад, і Глечык адарваўся ад вінтоўкі. Старшына ляжаў без прытомнасці. «Самым страшным для Глечыка было апынуцца сведкам гібелі заўсёды рашучага, ўладнага старшыны». Аўсееў тым часам вырашыў, што самы час уцякаць. Ён выскачыў з акопа і рвануў праз поле. Глечык не мог дазволіць яму гэтага. Ён стрэліў. Цяпер яму аднаму трэба было скончыць бой.
Глечык ўжо не баяўся. У яго свядомасці «паўстала абсалютная мізэрнасць ўсіх яго ранейшых, здавалася, такіх пякучых, крыўд». «Штосці новае і мужнае» ўваходзіла ў душу нясмелага хлопца. Раптам ён пачуў «дзіўныя журботныя гукі», поўныя амаль чалавечага адчаю. Гэта ляцеў на поўдзень жураўліны клін, а за ім, адчайна спрабуючы нагнаць зграю, ляцеў самотны жураўлік і жаласна крычаў. Глечык зразумеў, што дагнаць зграю ён ужо не зможа. У душы Васілька «раслі і шырыліся» вобразы людзей, якіх ён калісьці ведаў. Ахоплены ўспамінамі, ён не адразу пачуў далёкі гул танкаў. Глечык схапіў адзіную сваю гранату і стаў чакаць, а ў яго душы, абхопленай прагай жыцця, усё біўся жураўліны крык.
Адказы на пытанні:
1. Васіль Быкаў – удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, ён быў двойчы паранены. Ён прайшоў праз пекла вайны і тое, што ён перажыў і адчуў, магло легчы ў аснову гэтай аповесці.
2. Васіль Быкаў — аўтар самых пранізлівых кніг пра вайну. Па яго творах былі пастаўлены дзесяць фільмаў, балет і опера. Экранізаваныя, у прыватнасці, былі "Трэцяя ракета", "Альпійская балада", "Пастка", "Дажыць да світання", "Воўчая зграя", "Абеліск", "Сотнікаў", "Знак бяды".
4. Пшанічны:
Сквапны, асцярожны, недаверлівы, баязлівы, Свіст звяртаецца да яго толькі адным словам "мурло". Яго натуру ён зразумеў адразу. Пшанічны жыве па прынцыпе "Свая рубашка бліжэй да цела".
" Ва ўсякіх абставінах ён зробіць не болей як для адводу вачэй і як-небудзь сябе не пакрыўдзіць." З самага пачатку вайны ён марыў здацца немцам. Ён трымаўся падалей ад усіх, не з кім не дзяліўся, быў аднаасобнікам. Аднак у эпізодзе з кашай, дзе ўсе складваліся сваім харчам, ён прыхаваў ежу, а на чужую са смакам паквапіўся, не ведаючы, што яго сала таксама ў кашы зварана. У ім даўно зніклі ўсе прыкметы добрага і шчырага чалавека. Вось як апісвае яго аўтар: "Пшанічны крыва ўсміхнуўся сваім мардатым адкормленым тварам". Такім чалавекам Пшанічны стаў не выпадкова. У яго быў цяжкі лёс. Яго родных – бацьку і маці раскулачылі і саслалі ў Сібір. Ён гадаваўся ў родзічаў, аднак не адчуваў сябе любімым і патрэбным. А кляймо сына кулака зачыніла ўсе дарогі перад даволі таленавітым юнаком. А ў хуткім часе ён азлобіўся, адасобіўся ад усіх. У душы стаў ненавідзець савецкую ўладу. Якая адабрала ў яго ўсё. Нават калі немцы напалі, ён адчуваў радасць. Спадзяваўся, што гэта перайначыць яго жыццё і ён здолее паказаць усім чаго ён варты на самой справе.
Старшына Карпенка:
Чалавек моцнага характару, здольны на самаахвяраванне. На старшыну заўсёды можна пакласціся: ён не падвядзе. Гэта адчуваюць усе шасцёра вайскоўцаў, пакінутых на пераездзе. Ён устойліва і мужна пераносіць ўсе нягоды вайны, яе нечалавечыя выпрабаванні і ў той жа час застаецца звычайным чалавекам з натуральнымі, простымі марамі пра канец вайны, пра здароўе, пра жыццё. Аўтар апісвае яго як "каржакаватага, упэўненага ў сабе, уладарнага камандзіра"
На рахунку Карпенкі яшчэ і фінская вайна, адкуль ён вярнуўся з узнагародай.
Ён вопытны воін, аптыміст, чалавек моцнага характару, "дбаў пра іншых і ніколі асабліва не клапаціўся аб сабе. Здаралася, ён заставаўся на нядоўга камандзірам батальёна, даўжэй – камандзірам роты, немцы асабліва яго нідзе не білі, звычайна выходзіла так, што і Карпенка, налаўчыўшыся, даваў добрай здачы. Ён не вельмі палохаўся сам, пільна сачыў за боем, не даваў спуску баязліўцам, байцы трошкі крыўдавалі на яго за лішнюю строгасць, але ў баях цанілі крыклівага старшыну."
Гэта чалавек верны прысязе і сваёй Радзіме. Нават смяротна паранены, ён аддаваў загады, заклікаў біць немцаў.
5. Пшанічны і Аўсееў – людзі з асаблівымі лёсамі. У кожнага з іх была свая сцяжынка, якая прывяла іх да самых нізкіх інстынктыўных паводзін самазахавання. Пшанічны наіўна лічыў, што будзе прыняты немцамі і нават атрымае добрую пасаду пры іх, бо пры савецкай уладзе яго лічылі ні кім, другі – у самы цяжкі час бяжыць з поля бою, бо не прывык у жыцці змагацца з цяжкасцямі, пераадольваць сябе, быць самаахвярным.
6. "Жураўліны крык" – гэта сум, журба па заўчасна загінуўшых маладых хлапчуках, які гінулі невядомымі героямі. Трагедыя гібелі, бесчалавечнасці вайны, жорсткая праўда яе – не ўсе былі героямі, нехта бег, здаваўся, а нехта, як Карпенка, Свіст, Фішар і Глечык выконвалі свой патрыятычны абавязак да канца.
У чаканні свайго апошняга бою і прадчуваючы сваю хуткую гібель, васемнаццацігадовы Глечык раптоўна чуе крык журавоў і яго сэрца ўзгадвае ўсе лепшыя яго гады жыцця. Усведамлення хуткай гібелі цяжка лажыцца на сэрца, асабліва, калі ён убачыў маленькае жураўля:
"– Курл!.. Курл!.. Курл!..
Наўздагон за зніклай чарадой, з апошніх сіл перабіраючы крыламі, не дужа высока ляцеў, быццам шкандыбаў у паветраным абшары, адсталы, падбіты журавок. Ад яго амаль чалавечай роспачы аж здрыгануўся здзіўлены Глечык, нешта суладнае сваім затоеным пакутам пачуў ён у тым жалобным голасе, і грымаса болю і жалю скрывіла яго круглявы хлапечы твар. А журавель крычаў, кідаў у ветраны прастор дарэмныя гукі трывогі, махаў і махаў аслабелымі крыламі, пяўся наперад сваёй доўгай выгчнастай шыяй, але дагнаць чародку не мог."
Юнаку стала шкада жураўлёнка, ён бачыў у ім сябе – адзінокага, пакінутага на смерць і моцнай прагай жыцця ў маладым сэрцы. Усё жыццё пранеслася ў яго перад вачамі. Але хлопец здолеў пераадолець сябе перад будучыняй, праявіўшы сябе заўчасна пасталелым мужчынам, з жалезнай воляй:
"Ён разумеў, што гэта канец, і з усяе сілы зацяў у сабе нясцерпную журботу душы, у якой вялікаю прагай да жыцця ўсё біўся далёкі прызыўны жураўліны крык…"
7. Падрабязны план аповесці:
1. Дарогу трэба перакрыць на суткі.
2. Байцы на пераездзе рупна ўляглі ў работу
3. На пераездзе першы ўчуў нядобрае баец Пшанічны.
4. Свая рубашка бліжэй да цела, а жыццё для яго даражэй за ўсё.
6. Так спакваля ў гэтую пакінутую людзьмі будыніну сышліся яны пяцёра…
7. Дурны я чалавек… вось. Шалёны, безгаловы… – казаў Свіст. – Наогул абармот. Толькі цяпер зразумеў гэта…
8. Адно з двух, думаў Аўсееў, ці ўсе яны на чале з старшыной – круглыя асталопы, ці ён сам – ныцік і трус.
9. Калі зусім дагарэлі дровы, яшчэ доўга яркай чырванню зіхацела вуголле, па ім дзе-нідзе прабягалі сінявата-празрыстыя агеньчыкі, але іх усё менела, і з імі ўсё гусцеў змрок у гэтай хаціне
10. Ціхае і прыгожае было маленства Васількі Глечыка.
11. Нялёгкае было жыццё сялянскага хлопца Карпенкі.
12. Калі страляніна за лесам сціхла, Фішар схамянуўся ад свае трывожнай задуменнасці і схапіў лапатку…
13. Ад паспешнай хады Пшанічны разагрэўся, расшпіліў каўнер шыняля і трохі сцішыў крок.
14. Ён вельмі дакладна адчуваў свой абавязак і ўжо набраўся рашучасці да канца выканаць яго…
15. Карпенка рвануў дзверы і зычным голасам, здольным узняць полк, закрычаў у старажоўку:
– У ружжо!!!
16. Аўсееў пакутаваў і ўсё папракаў сябе, прадчуваючы хуткую гібель, папракаў, што не знік ноччу, калі стаяў на варце.
17. Увесь гэты восеньскі панылы абшар напоўніўся бязладным страшэнным грымоццем.
18. Страляніна паменшала, і абцярушаны зямлёй, замурзаны, спакутнелы Глечык адарваўся ад сваёй вінтоўкі.
19. Хлопец невыразна адчуваў, што, перажыўшы яго, ён ужо не мог застацца ранейшым – ціхмяным, боязкім Глечыкам, нешта новае – мужнае і цвёрдае – уваходзіла ў яго характар.
Аповесць мае цікавую кампазіцыю. Завязка дзеяння – шасцёра байцоў застаюцца на чыгуначным пераездзе. Каб затрымаць фашыстаў на суткі. Кульмінацыя – няроўны бой з немцамі, пасля якога Глечык забівае ўцякаючага Аўсеева. Развязка – Глечык маральна гатовы прыняць свой апошні бой.
Твор падзелены на часткі, якія не толькі адлюстроўваюць падзею аднаго дня, але і зазіраюць далёка ў мінулае. Кожны баец у розных частках аповесці ўзгадвае сваё мінулае, адчувае шкадавання і сум. Перад намі праходзяць не толькі вобразы байцоў, але і іх гісторыі жыццця, які дазваляюць зразумець матывы іх паводзінаў і адносін да свайго абавязку.
8. Па характары развіцця дзеяння, па сюжэце гэты твор таксама больш складаны чым апавяданне. Тут вядзецца расказ пра лёсы некалькіх байцоў, якія былі пакінуты ля пераезду,каб на суткі стрымаць немцаў.
9. Абзац з выказвання пісьменніка і крытыка Алеся Адамовіча, дзе вельмі сцісла, коратка і дакладна характарызуецца змест аповесці, сэнс усяго, што паказана ў творы:
Шэсць чалавек пакінуты прыкрываць адступленне батальёна на пераездзе Першыя, самыя трывожныя дні і гадзіны вайны. Адчуванне страшэннай і незразумелай катастрофы. I нявер’е, што гэта праўда, што гэта можа быць. I рэальнасць – усе шасцёра бліжэй за ўсіх да той злавеснай сілы, якая сунецца з захаду і перад якой усё, гэткае, здавалася, надзейнае, незразумела адступіла і адступае. А яны асталіся – загад і абавязак, – хоць кожная жылка крычыць, патрабуе не чакаць.
