Аповесць «Мёртвым не баліць» – паваротная для творчага лёсу Васіля Быкава. Упершыню спалучаны два часавыя пласты: ваеннае мінулае і сучаснасць. У аповесці шмат горкай праўды пра вайну, пра цану тактычных памылак і пакуты людзей. Твор найбольш аўтабіяграфічны. «Добра памятаю той дзень, калі наш батальён сутыкнуўся ўначы на Украіне з гітлераўскімі танкамі. Праз паўгадзіны ад батальёна засталося некалькі чалавек. Мой узвод быў амаль увесь знішчаны». У аповесці трагізм становішча персанажаў (параненыя і так званыя тылавыя службы) абумоўлены тым, што нямецкія танкі апынуліся ў тыле нашых войск, і па-сапраўднаму супрацьстаяць ім не было каму.
Героі Васіля Быкава, не маючы належнай зброі, фактычна сабой перакрываюць дарогу варожым танкам, прымушаючы іх хоць на нейкі час спыніцца. Карціна барацьбы жахлівая, бо немцы з танкавых гармат метадычна расстрэльваюць воінаў. «Сволачы! Што робяць! Стрэл – выбух, і аднаго байца ў нашым ланцугу няма. Пасля выбух на месцы другога… Не, гэта не бой – гэта знішчэнне». Трагізм узмацняецца прысутнасцю такіх тыпаў, як Сахно. Гэтаму шкурніку і палахліўцу дадзена права правяраць на патрыятызм іншых. Ён гоніць пракладваць шлях па міннаму полю падначаленых, нават маладую медсястру Кацю. Яго няма сярод тых, хто лёг пад танкі. Калі з’явілася пагроза палону, ён прымушае страляцца параненага лейтэнанта Юрку Стралкова, сам жа падымае рукі і імкнецца дагадзіць немцам. Лёс Сахно застаецца невядомым.
Пасля вайны Васілевіч сутыкнуўся з яго «двайніком». Гарбацюк апраўдвае падобную пільнасць і жорсткасць на вайне: «А што ж – сазнацельнасць? Сазнацельнасць – у газетах. А тут прымусіць трэба. Каб баяліся».
