У аповесці «Час чумы» распавядаецца пра італьянскі перыяд жыцця і творчасці Міколы Гусоўскага — нашага вялікага паэта-гуманіста XVI ст. Уладзімір Арлоў стварае яркі мастацкі жыццяпіс, засяроджвае ўвагу на самым вузлавым моманце яго біяграфіі. У 1518 г. паэт адправіўся на чужыну ў складзе польска-літоўскай дыпламатычнай місіі. Два гады, праведзеныя ў Рыме, сталі для Гусоўскага цэлай эпохай. Аўтар аповесці імкнецца выявіць духоўны змест жыцця паэта, і гэта яму ўдаецца. Ужо з першых старонак, калі мы чытаем пра яго сустрэчу з маладой рымлянкай доннай Франчэскай, перад намі вымалёўваецца жывы чалавек, які тужыць па радзіме, апантаны паэзіяй і моцна закаханы. «Вечны горад» прынёс паэту небывалы творчы ўздым, тут, у еўрапейскім асяродку культуры, крышталізаваліся яго грамадзянскія перакананні і літаратурнае крэда, сутнасць якога асабліва добра раскрываецца ў гаворцы з тагачасным рамеснікам-імітатарам паэзіі Строццы: «Паэзія мусіць дапамагчы чалавеку будаваць храм сваёй душы».
Уладзімір Арлоў уражліва паказвае, як у сэрцы М. Гусоўскага спелілася надзея выказаць свае патрыятычныя пачуцці, палітычныя і гуманістычныя погляды. I такая магчымасць надарылася: папа Леў X заказаў твор пра паляванне на зубра. Адным з галоўных натхняльнікаў паэта стаў ягоны сябар Эразм Вітэліус, дзяржаўны муж і мецэнат мастацтваў. Апякаючы Гусоўскага, ён верыць у тое, што паэтычнае слова можа мець «уплыў на лёс Айчыны», яно нясе вялікую эмацыянальна-збуджальную і ўплывовую сілу. У. Арловым створаны запамінальны гістарычны характар. У цяжкі для Бацькаўшчыны час Вітэліус не шкадуе духоўных высілкаў, жадае засцерагчы яе ад нашэсця ворагаў. Варункі жыцця ў Італіі для Міколы Гусоўскага ў многім аказаліс.я цяжкімі і трагічнымі. Драматызм выпрабаванняў надзвычай ускладніўся смерцю Вітэліуса ў чумны 1522 г. Кранальна апісаны сцэны развітання паэта са сваім настаўнікам і дарадцам. Нават перад тварам блізкай смерці Вітэліус працягвае турбавацца пра лёс паэтавай «Песні пра зубра», не губляе веры ў моц чалавечага духу: «…Любая дзяржава мусіць больш абапірацца не на сілу зброі, а на моц духу».
Першакрыніцай мастацка-біяграфічнай карціны стаў, зразумела, сам твор Міколы Гусоўскага, адкуль пісьменнік чэрпае звесткі, факты, эмоцыі для раскрыцця псіхалогіі, яркай індывідуальнасці свайго героя, характарыстыкі эпохі, праўды далёкіх часоў. Аднак выяўленне асобы паэта ў сваім часе і канкрэтных абставінах вымагала грунтоўнага заглыблення ў гісторыка-культурны пласт мінулага Беларусі і Еўропы. У творы выразна праглядваецца канцэпцыя героя і яго духоўнага подзвігу — «аўтару паэмы наканавана еўрапейская слава», неўміручы Голас, бо «мастак перадае наступнікам непадлеглы тленню вобраз эпохі і Бацькаўшчыны». Таму «першы паэт Кароны і Княства» праз «чуму» бяспамяцтва вярнуўся ў наш час, у нашу нацыянальную свядомасць.
