Аднойчы паляшук зімой
пайшоў з сякераю сваёй
у пушчу. Перайшоў ён гаць.
Зірнуў – аж ля гары стаяць
Мароз і Сонца. Побач іх
і Вецер з Хмарай удваіх.
Пра нешта сварка ў іх ідзе.
А прымаўка ж ёсць у людзей:
«У самай лепшай сварцы – гразь.
Ніколі ў сваркі не залазь.
А калі б’ецца з панам пан –
трашчаць за іх чубы ў сялян».
Каб размінуцца як з бядой,
чупрыны ім не даць сваёй,
накіраваўся ён назад.
Ды Сонца кінула пагляд
якраз у тую старану,
дзе ён з сякерай мільгануў.
Пабачыўшы яго з-за дрэў,
адразу вецер зашумеў:
– Хадзі бліжэй і дай адказ:
хто найдужэйшы самы з нас?
Пытанне даць за ўсё лягчэй,
знайсці адказ за ўсё цяжэй.
Дзівак адзін крутнёю слоў
збянтэжыць сотню мудрацоў.
І паляшук ім даў не ўраз
на запытанне свой адказ:
– Калі глядзець з усіх старон,
Мароз дужэйшы! Майстар ён!
Мароз – кравец, цясляр, каваль.
Без малатка, цвікоў і паль
масты праз ноч адну кладзе
на самай шпаркай ён вадзе.
Праз ноч адну на цэлы свет
цудоўны шые ён сает.
Мароз усцешыўся:
– Так, так!
Відаць, разумны ты, дружбак!
А Сонца кажа:
– Эх, сынок!
А хто дае жыццю расток?
Ці вырасце што-небудзь вам,
калі я цеплыні не дам?
Прыгрэю я – і твой Мароз
пазнае самы горкі лёс:
растане ён. За ім услед
масты растануць і сает.
Схіліся ты перада мной,
перад магутнасцю маёй!
Тут хмара гутарку ўсчала:
– А што з твайго таго святла?
Закрыю неба пеляной.
Зямлю ўсю залью вадой.
Над светам ноч устане ўдзень,
святла не стане анідзе.
Тады што зробіш ты са мной
усёй магутнасцю сваёй?
Дужэй за ўсіх на свеце я,
бязмежна ў свеце моц мая!
Схіліся, чалавеча, ніц!
Я ўся саткана з навальніц!
Смяецца Вецер:
– Вось дык на!
Якая дужая яна!
А я павею над зямлёй!
Тады што зробіцца з табой?
Я хмары ўмомант разганю
і сонцаву гарачыню,
бо разліецца, як струмок,
над светам цэлым халадок.
Магу паскідваць стрэхі з хат,
магу прыгнаць я з хмарай град.
Засыплю поле ўсё пяском –
нідзе не знойдзеш каласкоў…
Схіліся ты перада мной,
Бязмежнай сілаю маёй!
А паляшук, як Вецер сціх,
пытае:
– Ты дужэй за ўсіх?!
А можаш гэтую гару
падняць да неба ты, ўгару?
Стаў Вецер дзьмуць, пагнаў віхры.
Віхры скавычуць ля гары.
Каменне коціцца далоў
з крутой гары ад тых віхроў.
А вось гару – не варухне,
яна стаіць, як і раней…
– Эх, Ветру! – кажа чалавек, –
у праўдзе гарката – не здзек!
Хоць і вялікі ты ўладар
для нашых стрэх, для цёмных хмар,
але прайграў ты ўсё ж ігру:
адну маленькую гару
не зварухнуў ты, хоць на жарт,
прызнайся сам, чаго ты варт?!
За Хмару Вецер адышоў
і крылле апусціў на дол.
Тым часам чалавек далей
шукае, хто за ўсіх дужэй.
Звярнуўся ўрэшце да Гары:
– Збіраўся Вецер дагары
перакуліць цябе старчма.
Ты за яго дужэй сама?!
Гара ў адказ гаворыць:
– Не!
Няхай мана мяне міне!
Зялёны лес за ўсіх дужэй,
змагацца з ім за ўсё цяжэй.
Сваім карэннем точыць ён
мяне з усіх бакоў-старон.
Прайшлі да сэрца карані,
мяне руйнуюць з глыбіні.
Калі сягоння я стаю –
пакрышаць заўтра моц маю!
Падняў сякеру чалавек,
якой праз век нямала сек.
Ударыў раз, другі з пляча,
пачаў тут волат-дуб трашчаць,
пасля скаціўся ён уніз
і на ялінках там завіс.
І хоць Мароз стаяў ля рук,
калі сек дрэвы паляшук,
трымалі рукі цеплыню
ад працы, быццам ад агню.
Тады пазнаў вялікі сход,
што ні Мароз, ні снег, ні лёд,
ні Вецер з Хмарай на чале,
ні Сонца ў казачным святле
не перамогуць сілы той,
якая ў працы ёсць людской.
Людская праца – уладар!
Яна на свеце гаспадар!
