Звярніце ўвагу! Поўны змест.
Наш калодзеж пры самай вуліцы. I хоць ён завецца Ціхонаў калодзеж, ваду з яго бяруць усе, хто хоча.
Вада ў ім заўсёды светлая і чыстая.
Калодзеж капалі мы — я і мой тата. Але як толькі пачалі, бачым — ідуць і суседзі з рыдлёўкамі.
— Прыйшлі памагчы табе, Ціхон, — сказалі яны майму тату.
Тата абрадаваўся, бо гуртам выкапаеш за два-тры дні, а ўдвух мы і за месяц не справіліся б.
I работа ў нас закіпела. Калі пасля абеду я заглянуў у калодзеж, дык аж спалохаўся. Такая была глыбіня.
Тата сказаў:
— Стась, адыдзіся. Лепш збірай вунь каменьчыкі, што мы выкідаем наверх з глінаю.
Я стаў ля халоднай жоўтай гары і навыбіраў цэлую копку мокрых і гладкіх галышыкаў. А потым перанасіў усе да аднаго ў агародчык і абклаў імі градкі.
Назаўтра мы спускалі трубы, ставячы іх адну на адну. Калодзеж у нас цэментаваны. Тата сказаў мне:
— Зірні, Стасік, як далёка вада.
Я зірнуў і не ўбачыў дна.
— Як мы яе дастанем, тата? — спытаў я.
— Яна сама прыйдзе.
Я крыкнуў у калодзеж:
— Вада!
З самага дна адгукнулася:
— А-а!
Тады я зусім паціху сказаў:
— Стась.
Глыбіня абазвалася:
— Ась!
Тую ваду, што насачылася за ноч, мы з татам вычарпалі. Яна была каламутная, з глеем і пяском.
Гэтак мы выскрабалі дно, пакуль не паказаўся чысты жвір.
Цяпер наша вада самая смачная. Бывае, і не хочаш, а пачнеш піць — не адарвацца.
Не дзіва, што ля нашай хаты спыняюцца і падарожныя і праезджыя. Ніхто не абміне калодзежа. Людзі п’юць, выціраюць рукою пот і гавораць:
— Але ж і вадзічка ў вас!
У гарачы дзень, ідучы на работу, людзі наліваюць сабе вады ў дубовыя біклажкі, каб было чым прагнаць смагу ў полі. Няма адбою і ад малых. Яны збягаюцца з усяе вуліцы. I мне столькі клопату, пакуль усіх панапойваю.
— Стасічак, выцягні хаця з паўвядзерца.
— Стась, прынясі кубачак, — просяць самыя меншыя, што не ўмеюць піць з вядра.
Я бягу ў хату і выношу вялізную конаўку, якая стаіць у нас у мыцельніку.
Спярша я ўсіх паіў у ахвоту, а потым сказаў:
— Не буду.
— Хіба табе вады шкада?
— Няўжо ж не.
Тата пачуў мае словы.
— А ты ведаеш, чаму наша вада смачная? — спытаўся ён.
— Чаму, татачка?
— А таму, што ёй не даюць застойвацца. Чым больш яе п’юць, тым яна смачнейшая. Нікому не шкадуй напіцца,— сказаў тата.— Зняможаны чалавек і той адразу падужэе, як пап’е свежай вады.
I я нікому не шкадую. Я рад напаіць з нашага калодзежа кожнага. Заходзьце, піце. Калі не можаце з вядра, я вам конаўку вынесу.
Даставаць ваду ў нас лёгка. Над калодзежам мы паставілі калаўрот. Круці за ручку — ланцуг навіваецца на вал і выцягвае вядро.
Круціць я магу. Чэрпаць адно не ўмею. I не толькі я. I нашы суседзі часта тапілі вядро. Хіснуць ланцугом, восілка выскачыць з зашчапкі, вядро — боўць! I няма. Тады ідуць да нас.
— Ціхонка, — просяць майго тату, — памажы дастаць. Мы з татам бяром доўгі прут з кручком на канцы і спускаем яго ў калодзеж. Бывае, доўга папаводзіш, папашнырыш ім, пакуль уловіш. I гэтак часта тапілася наша вядро, пакуль мы не прыкавалі яго да ланцуга. I тады ўжо ўсе чэрпалі смела. Як хочаш боўтай — не адарвецца.
Але, на маё няшчасце, яно такі адарвалася. I якраз жа ж у мяне.
Хацеў я маме памагчы: прынесці трохі вады.
Можа, я лішне боўтаў, а можа, вядро было прыкавана слаба. Але толькі зачэрпаў я, пачаў круціць калаўрот, аж чую — вельмі лёгка ланцуг ідзе. Паглядзеў, а вядра і няма.
Крыўдна мне зрабілася. Маме не памог, а бяды нарабіў.
Як жа ж будзе? Без вады ж застанецца ўся наша вуліца.
Падышлі суседкі, але ніхто нічога не можа зрабіць без майго таты. А ён на цэлы дзень у горад паехаў. Павёз калгасныя памідоры. Ён шафёр.
Тут якраз вуліцаю ішла наша другая машына. Везла калгасніц на сенакос. Усе ў квяцістых сукенках, у белых хустачках. Вясёлыя. I, вядома ж, прыпыніліся каля нас. Усім жа хочацца папіць і з сабой узяць нашай вады.
— Стасік! — закрычалі з машыны.— Частуй вадою!
Я стаяў, унурыўшы галаву, гатовы заплакаць.
Тут выбегла з хаты мама і спалохалася:
— Што такое?
— Вядро ўпусціў.
— Яно ж прыкаванае было.
— Адкавалася.
З кабіны вылез шафёр.
— Падумаеш, бяда! — засмяяўся ён. — Не гаруй, Стась. Мы яго як бач дастанем.
Ён узяў прут з кручком на канцы і пачаў вадзіць па дне. Кручок бразгаў па вядры, але ніяк не мог падчапіць за восілку.
Вадзіў-вадзіў шафёр доўгім прутам і не мог даць рады. Вада ўжо зрабілася цёмнай і каламутнай. I як усе ні прыглядаліся — не маглі ўбачыць дна.
Стаўшы на дыбачкі, зірнуў у калодзеж і я. I ў тую ж хвіліну ўспомніў, што ёсць у мяне памочнік.
— Я ведаю, хто паможа дастаць вядро!
— Хто? — спытаўся шафёр.
— Зайчык! — сказаў я.
— Які зайчык? — спытала мама. I ўсе засмяяліся.
— Штукар ты, брат,с— сказаў шафёр.
Я кінуўся ў сенцы. Знайшоў у каморцы сваё паліто і доўга абмацваў кішэні. Што такое? Куды ж ён мог прапасці? Нарэшце намацаў-такі, у самым нізе за падкладкаю. Гэта быў асколачак люстэрка. З ім я любіў гуляць, а ў сонечныя дні пускаў зайчыкі. Навядзеш яго, і зайчык куды хочаш праб’ецца.
Калі я падбег са сваім асколачкам і навёў яго на ваду, усе здзіўлена паглядзелі на мяне. А зірнуўшы ў калодзеж, радасна закрычалі:
— Глядзіце, глядзіце!
— Напраўду, дно відаць, — сказала мама.
— А вунь і вядро ляжыць! — I шафёр, нацэліўшыся, крукам падчапіў яго.
Мой тата зноў прыкаваў вядро, і цяпер смела чэрпаюць ваду ўсе. Калі ж яно і адарвецца, дык невялікая бяда. У нас ёсць памочнік: зайчык-вадалаз.
1959
