Ён быў тады маленькім цёплым камком – схаваеш у рукавіцу, – калі паявіўся на свет у бярлозе маці, вялікай бурай ласкавай мядзведзіцы, ад якой і зімою пахла – ён успомніць тыя пахі пасля і будзе памятаць увесь час! – мёдам, ягадамі, травой, грэчкай, птушкамі, мурашкамі, тухлаватым мясам, – усім тым, што яна ела на волі і што цяпер ён ссаў разам з цёплым густым салодкім малаком, якога ў маці для яго аднаго было ўволю.
Не ведаў ён, што маці легла позна: доўга шукала ў пушчы зручнае месца і знайшла яго пад вялікім яловым вываратнем, у такім гушчары, што і камар летам не заляціць.
Не ведаў ён, што і зіма была лютая, што недзе пасля Новага года вызверыўся мароз, не адпускаючы, і ноччу, страляючы па лесе, ён лез пад скуру з такім імпэтам, што яго грэла маці, прыціснуўшы мяккімі цёплымі лапамі да сябе, аж пакуль у бярлозе не стала цёпла – пайшоў снег, не сціхаючы ні днём ні ноччу. Снег зраўняў зямлю, закідаў усюды сляды, і можна было спакойна чакаць вясны.
Але той раніцай, калі ў маленькай адтуліне ў бярлозе заіскрылася золатам сняжынка – даўно ўжо ў яго прарэзаліся вочы – і каля яе пажаўцеў іней – узышоўшы, праз густыя, цяжкія ад снегу яловыя лапкі прабілася калючае сонца, ён – яму было ўжо каля трох месяцаў – пачуў рэзкі пах дыму ад табакі – пачуў першы раз чалавека… Пачула і маці, але была спакойная – таўханула толькі: маўчаць!.. Трэба было вычакаць. Сабак не было чуваць, і маці думала, што бяда магла мінуць, абысці краем. А выскачыць на снег у такі мароз і апынуцца ў лесе між людзей і ваўкоў – нажыць яшчэ горшую бяду.
Пасля ў лежбішча аднойчы зноў густа дыхнула дымам. Яго нёс вецер, выючы над галавой, рассыпаў па лесе са снежным свежым пылам, але яго можна было пачуць у бярлозе: мядзведжы нос не такое ўловіць. Яны не спалі, але не пакідалі бярлогі. Ён ціснуўся да маці, яна была наструненая, але спакойная: перачакаюць.
Тады пачала ўжо грукаць зямля, як усё роўна кідалі з пня сосны; вецер часцей даносіў рокат і густы пах гару ад машын…
Назаўтра зямля звінела, бразгала і грымела. Усё бліжэй і бліжэй… А яна, ягоная маці, старая мядзведзіца, ляжала і ляжала, прыціскаючы яго да сябе. А калі выскачыла, было позна – пабегла і сослепу ці з гарачкі лучыла пад гусеніцы.
Калі ўсё адразу сціхла, ён згледзеў, што стаіць сярод лесу, а вакол людзі. Ідуць да бура-чырвонай плямы на снезе і да яго. Ціха-ціха ідуць, чуваць толькі, як скрыпіць у іх снег пад нагамі.
Ён яшчэ хацеў уцячы, рвануць з гэтага людскога круга – хто дагоніць мядзведзя, калі ён пусціцца бегчы, хоць і малы, – але са страху – знайдзі каго больш палахлівага, чымся мядзведзь – ці па сваёй, можа, маладой дурноце – які ён яшчэ мядзведзь у тры месяцы – ён крутнуўся ў адзін бок, у другі і… замёр на месцы, прыліпшы да снегу, як да мацерынага жывата. Людзі доўга не чакалі: крычучы, яны накрылі яго адразу брызентам, пасля закруцілі ў яго – брызент пахнуў дымам ад табакі, хлебам, салёнай траской – ён не чуў такога паху – і панеслі. Як ён пішчаў, стрэпаючы лапамі па брызенце! Кінулі спачатку, відаць, у кабіну цягача, бо было горача, калі калыхала ў дарозе, пасля, мусіць, у кузаў машыны, як цяпер, бо стала раптам зноў холадна пад брызентам, свістаў адусюль калючы вецер і ныў падыспадам матор. Ён тады, малы, без маці, раптам супакоіўся: не хацелася ні пішчаць, ні драпаць лапамі брызент, і, калі яму зрабілі дзірку ў брызенце для носа, каб не задыхнуўся, і нехта смелы паднёс яму ў руцэ пад нос пячэнне, – ён нават на яго не глянуў…
(574 словы)
Паводле I. Пташнікава.
