Сказаць, каб змалку прывабіў Ціхана ганчарны круг – не скажаш, але тырчаў ля яго часта. Бацька круціў, а ён глядзеў, пэцкаўся ў гліне. Аднак, даўшы сыну папэцкацца ў гліне, бацька ўсаджваў яго за круг, гаварыў: «Ну, паспрабуй, паспрабуй. Спатрэбіцца мо калі».
I спатрэбілася, пасля вайны, з якой бацька не вярнуўся. Працадзень тады быў скупы, як і колас на полі – з мышыны хвосцік. А Ціхан, дачасна вярнуўшыся па хваробе з арміі, яшчэ добра не паправіўшыся, ажаніўся і хутка прымеў сына. Трэба карміць было, і Ціхан на падмогу працадню пусціў ганчарны круг. Гаршкі, збанкі, міскі ішлі на расхоп – посуду ў вёсцы тады было вобмаль, – і ён меў з гліны неблагую па тым часе капейку. Але гады праз два ў Прыгузках і суседніх вёсках Ціханавым посудам пазастаўлялі паліцы ў судніках, і збыту болей яму не было.
Ціхан зарокся рабіць гаршкі. Гадоў пяць не браў у рукі гліны. А пасля зноў закруціўся ганчарны круг. Закруціўся як бы выпадкам, ды так і не спыніўся.
А было так. Неяк жонка сказала:
– Посуду ты нарабіў – куды дзяваць яго? А каб што-небудзь такое для красы… Вазу, напрыклад.
«Чаму я сам не дадумаўся раней?..» – пашкадаваў Ціхан.
Ваза выйшла неблагая, але непаліваная, без акрас. Выкінуў яе. Расстараўся палівы, нарабіў стэкаў: валошкі, кружочкі, кубікі і розныя іншыя спакусы. Другая ваза атрымалася куды прыгажэйшая, і жонка, пахваліўшы – «заглядзенне», – паставіла яе на камодзе, на самым відавоку.
Але не толькі жончына пахвала падахвоціла яго.
Начаваў неяк у Ціхана ўпаўнаважаны з раёна. Узяў на камодзе вазу і доўга, як нейкае дзіва, разглядаў яе.
– Хто гэта рабіў?
Ціхан глядзеў на ўпаўнаважанага і не разумеў. Да чаго ён пытае? Зрабіў абыякавы выгляд.
– Забаўляюся, як выпадае час.
– Экспанаваў дзе-небудзь?
– Навошта?
– Сапраўднае мастацтва. Вось калі б з белай гліны…
Гэтыя словы здзівілі Ціхана і абнадзеілі.
– А дзе такая гліна?
– Далекавата адсюль – пад Галаўкамі. Гара там, Веравойша. I Ціхан дабраўся да Галаўкоў – якраз ішла машына па вапну ў той бок. Белай гліны прывёз многа, але талковага з яе зрабіў мала. Як ні стараўся – не выходзіла.
Можа б, і махнуў рукой Ціхан на белую гліну, калі б не ўбачыў аднаго разу ў часопісе здымак: вусаты мужчына сядзіць за ганчарным кругам. Унізе на ўсю старонку тэкст. Пісалася пра літоўскага мастака-ганчара Пятраса Цякопіса – вялікі талент. Ціхан напісаў яму пісьмо, прасіў расказаць пра сваю работу. Адказ прыйшоў хутка. Цякопіс запрашаў прыехаць: паглядзець Цякопіса і паказаць сваё.
Ад Цякопіса Ціхан прыехаў прыбадзёраны.
– Прывёз тайну, Наталля. Тая кінула свой хатні занятак:
– Пакажы.
Ціхан выняў з кішэні штосьці загорнутае ў паперу. Разгарнуў – шчэць, сівая казіная шчэць.
Наталля скрыжавала на грудзях рукі.
– Божухна мой – тайну прывёз!.. Ці ты не мог настрыгчы шчаціны ў Лукер’інай казы?
– Казіная шчэць – не ўсё. Трэба яшчэ тое-сёе ведаць. Тайну белай гліны, палівы, гарачай печы. Адно ўпусціш – усё прападзе. З’ездзіў я недарма.
Праз год Ціханавы сувеніры экспанаваліся на абласной выстаўцы. Потым пайшлі далей – аж да Масквы. Цяпер, магчыма, паглядзяць на іх і за мяжою – у Лейпцыгу. Пятрас Цякопіс усё-такі не жартаваў – ён чалавек сур’ёзны.
(477 слоў)
