Руская балада. XIX стагоддзе
«Палац князёў» — астрожная вязніца.
I ўдзень тут свечка хліпкая гарыць,
I полымя пудліва мітусіцца,
Як сполахі няздзейсненай зары.
Прыціхла вёсачка малая пад гарою
З вялікай назвай навырост — Чыта.
Ад свету адгароджаная мроя
Завостранымі мачтамі плата.
— Ваш ход. Вы не забыліся, прабачце?
— Я? Што вы — помню. Ход і праўда мой…
— Хадзіць так нельга…
— Нельга? Хто там плача?
Што за дзіця ў турме?!
Хутчэй адпраў дамой!
На яго месцы закруціўся б кожны,
Як трэска на узвіраным плыву,
Каб катаржнікаў шаць яснавяльможных
Звалілася вось так на галаву.
Хаця астрожнікі адзеты не па модзе,
Ды князь — ёсць квязь:
памылішся здаля.
І камендант, здараецца, заходзіць
У шахматы з князямі пагуляць.
— Ваш ход, — кажу. — Чакаю зноў, васпане.
Ратуйце караля хутчэй свайго…
Звініць зланцужаны астрожнік у кайданні,
I камендант сапе каля яго.
Князя, князі… Не вопраткай — абліччам.
Дый камендант — не прыстаў станавы:
Як катаржнікаў, ён на «ты» іх кліча,
А як князёў — з пашанаю, на «вы».
А што ты зробіш!
Сувязі — то ж мара.
Уся сталіца ў іх руках амаль.
I родзічы шыкоўныя і зараз
З’язджаюцца хутчэй за ўсё на баль.
А што нам баль! I той вунь абадранец
На балях гэтакіх яшчэ нядаўна ззяў,
А зараз вуліцу мяце — таксама танец! —
I смецце носіць на падводу. Звяў.
Але ж, але ж… Нягледзячы на гэта,
Нягледзячы на снежаньскі зімовы гром,
Блішчаць на сваяках іх эпалеты.
А сем’і іх знаёмыя з царом.
Таму да дзекабрыстаў пасля працы
Заходзіць пагуляць як да сяброў,
Хоць ведае: гідліва атрасацца
Ён будзе потым доўга ад клапоў.
Клапы, клапы… Як церпяць іх князёўны,
Што на спатканні ходзяць у астрог,
Стамлёныя абразаю вандроўнай,
Пасля такіх даўгіх, як лёс, дарог?!
Ужо і дзеці ў цэлях, бач, галосяць —
Ахвяры неабдуманай любві.
Яны — адрынутыя. I ніхто не ўпросіць
Вярнуць яснавяльможнасць іх крыві.
I ўсё ж ён астанецца ў іх даверы —
Нашто яму вяртацца на раллю…
— Хадзіце. Пагражаюць афіцэры
Вашаму, зірніце, каралю.
Што гэта — дзёрзкасць?
Ці якія змены?
Ён жа адказвае за кожны іхні крок…
Няма акон — у цэлях толькі сцены,
Няма святла — між сценаў толькі змрок.
Што, далажыць аб дзёрзкасці начальству? —
Вам шах! Не дапаможа пешак раць.
Не, лепей з князем,
мусіць, не змагацца,
Не, лепей князю ўсё-такі прайграць.
Здаецца камендант.
I мару, нібы промнік,
Хавае ад сібірскіх лютых бур:
А можа, і князі яго успомняць,
Як вернуцца — хто знае? — ў Пецярбург.
«Палац князёў» — астрожная вязніца.
I ўдзень тут свечка хліпае, гарыць,
I полымя пудліва мітусіцца,
Як водбліскі няздзейсненай зары.
