Непрыкметна пад вятрамі
Дрэвы скінулі убор.
З неба зноў зляцелі самі
Мухі белыя на бор.
Пакружылі ціхім роем
I паселі на галлі,
За гарою, пад гарою
Гурбы снегу намялі.
У зацішку верасовым,
Дзе сям’я старых бяроз,
Зай сабе прыгледзеў сховы,
Каб адлежвацца ў мароз.
Моўчкі слухаў,
як над вухам
Ціша інеем трасе,
Як яліны-векавухі
Уздыхаюць пакрысе.
Не здзівіўся, як аднойчы
Расхадзіліся вятры,
I кракталі сосны ўночы,
I зваліўся дуб стары…
Паміж хвой стагнала глуха
У вяршалінах гула,
Лютавала завіруха
Аж да самага святла.
Гэта снежная навала
Зноў прынесла халады,
Норы ўсе замуравала,
Пазакрыла ўсе хады.
Прахапіўся Зай уранні –
I ў яго засыпан ход.
Лапамі пабарабаніў,
Ды не зрушыўся сумёт.
Свіснуў Зай ніякавата:
– Вось свавольніца-зіма.
Рыхтаваў сабе я хату,
Атрымалася – турма.
Мне такі спакой нямілы.
Так і з голаду памру…
I, напружваючы сілы,
Зай пачаў кападь нару.
Пот з яго каціўся градам,
Лапы млелі,
а праз снег
Так спагадна і прынадна
Заінелы дзень яснеў.
Як лісой загнаны, дыхаў
Ды,
забыўшы на спачын,
Прадзіраўся Зай паціху,
Гурбу снежную тачыў…
I нарэшце ўцёк з палону,
Выпаўз Зай на белы свет,
З вусаў пот злізаў салёны
I аддыхаўся як след.
Паглядзеў,
як бела-бела
Леглі гурбы з краю ў край,
I зажмурыўся самлела
I прылёг стамлёны Зай.
Ці то праўда,
ці то сніцца –
Цішыні не чуў такой…
Ды спалохана сініцы
Праляцелі талакой.
Зазвінелі таямніча:
– Цінь-цінь-цінь…
– Дзінь-дзінь-дзінь…
– Ходзіць лесам паляўнічы.
Сцеражыся, Зай,
глядзі…
I сарока – вось праныра! –
Затрашчала на ўвесь лес.
Заяц вушы натапырыў,
Напружыніўся увесь.
I здалёк пачуў прывычна
Брэх, і смех, і грук, і звон.
Значыць,
ходзіць паляўнічы,
Не міне паляны ён.
Трэба зноў у сховы лезці
I да вечара чакаць,
Бо бяжыць бяда па лесе
З мокрай пысай ганчака.
Зай схаваўся неахвотна,
Ход сабраўся зачыняць
I пабачыў ля сумёта
Трох маленькіх зайчанят.
– Ой, у нас замёрзлі лапкі! –
Ціха плакалі яны. –
Даганяюць нас сабакі,
Засталіся мы адны…
Зай да іх падскочыў хутка:
– Марш за мною, гавару!
Калі ўседзіце ціхутка,
Дык пушчу ў сваю нару.
Зайчанят загнаў у сховы,
Рассадзіў –
і зразумеў,
Што шукаць прытулак новы
Трэба недзе каля дрэў.
Хоць малыя зайчаняты,
А паселі –
і нара
Аказалася занятай
Без яе гаспадара…
Заяц ход прысыпаў снегам
I барзджэй убок пабег.
А за ім імчаўся следам
I званчэў сабачы брэх.
I здавалася – аглухне
Ад яго зімовы лес.
Дзе ні скочыш –
снегам пульхным
Ён ляціць наперарэз.
Вось сабакам
крокаў дзвесце
Засталося акурат…
Зай стараўся, каб адвесці
Іх далей ад зайчанят.
Ён заманьваў іх памалу
Ад старых бяроз убок,
Да выжарын і завалаў
Бег, каціўся, як клубок.
Прадзіраўся да імшарын,
Прыгінаўся каля дрэў.
А сабакі ўслед імчалі,
Ажно снежны пыл курэў.
Дзе ты іх цяпер абдурыш –
Занялі з усіх бакоў.
Зай ужо на ўласнай шкуры
Чуў дыханне ганчакоў.
Ратаваць ніхто не стане –
Ці ты плач,
ці ты крычы…
I апошнім намаганнем
Зай зашыўся пад карчы.
Да спіны прыціснуў вушы,
Да зямлі нібы прырос.
Хай бы іней зацярушыў,
Хай бы ўсё скаваў мароз!..
А сабакі зноў скавычуць,
Вужам лезуць пад карчы.
I спяшае паляўнічы –
Пад нагой галлё трашчыць.
Ён высочвае па следзе
Заяў шлях ад хмызнякоў.
Вось ужо ён побач недзе
Адганяе ганчакоў.
Праз карчы прабрацца хоча,
Цягне прагную руку…
Зай расплюшчыў вочы –
хлопчык
У вясковым кажушку.
Нахіліўся над карчамі –
Грознай стрэльбы не відаць, –
Стаў блакітнымі вачамі
Моўчкі Зая разглядаць.
I было ў яго паглядзе
Столькі светлай дабрыні,
Што даў Зай сябе пагладзіць,
Не пярэчачы ані.
Толькі сэрца стала грукаць
То часцей, а то радзей,
Як ён браў яго на рукі
I прытульваў да грудзей.
Зай заціх і
не прыкмеціў,
Як прывык да цёплых рук.
– Гэта ж я,
твой сябра Пеця,
Гаварыў яму хлапчук.
Мы табе і морквы многа
I капусты прынясём…
I ад холаду ляснога
Захінуў яго крысом.
Зай залез ажно пад паху
I здзівіўся,
што кажух
Быў не порахам прапахлы,
А травой,
як летні луг.
Ён зусім і не заўважыў,
Як наўпрост праз нейкі час
З палахліваю паклажай
Петрусёк дамоў прымчаў.
Скочыў Зай на ложак мяккі,
Глянуў скоса на акно.
Аніводнага сабакі
Не відно і не чутно.
За вугламі ходзіць вецер,
Тут жа –
цёпла, як наўздзіў.
Зай у кут залез,
што Пеця
Для яго адгарадзіў.
Азіраецца з апаскай,
Натапырыў вушы ён.
А быць можа, гэта – казка?
Можа, гэта – дзіўны сон?
Ды нясе Пятрусь на сподку
Моркву параную ў кут.
Слінкі ў Зая так салодка,
Так нястрымана цякуць…
Надакучыў голад горкі.
I, забыўшыся пра жах,
Зай накінуўся на моркву,
Аж пішчэла у вушах.
Ну а Пеця без упынку
Падкладаў яму, што мог, –
То капусту,
то скарынку,
То з брусніцамі пірог.
Час ішоў.
Стаў Зай вясёлы,
Памажнеў і падабрэў,
Петруся чакаў са школы,
Да змяркання з ім дурэў.
Быў шчаслівы…
Толькі сніцца
Неадступна пачалі
I вавёрка, і сініцы,
I высокіх хвой камлі.
Ледзьве Зай заплюшчыць вочы,
Як здаецца –
ля акна
То сарока засакоча,
То загрукае жаўна.
I не мелі ўжо значэння
Ні капуста,
ні тварог,
Ні салодкае пячэнне,
Ні з брусніцамі пірог.
Памяняў Зай інтарэсы,
Стаў прасіцца ў Петруся:
– Не магу пражыць без лесу,
Там мая сямейка ўся.
Хоць там ходзіць воўк пракляты,
Хоць там колецца зіма,
Толькі лепей роднай хаты
Анідзе, відаць, няма…
Перастаў Зай піць і есці,
Занудзіўся аж да слёз…
I нарэшце здаўся Пеця,
Зая ў зімні лес аднёс.
Зай саскочыў на паляну:
– Дзякуй, дзякуй, Петрусёк.
У цябе пажыў я слаўна,
Ды ўсё роўна ў лес бы ўцёк.
Тут жа ўсё мае дарэшты –
I ажыннік, і карчы,
I асіннік, і арэшнік,
I мяцеліца ўначы.
Хоць і ходзіць воўк пракляты,
Хоць і колецца зіма,
Толькі лепей роднай хаты
Анідзе, браток, няма…
Петрусёк пагладзіў Зая:
– Будзе цяжка, прыбягай.
Сцежку знаеш?
– Добра знаю.
– Ну, бывай здаровы, Зай…
I дамоў пакрочыў Пеця.
А на ўзмежку Зай лавіў
Чуйным нюхам золкі вецер,
Родны вецер баравы.
Слухаў звычна, як трывожна
Елка стройная рыпіць,
Як варочаецца вожык
I стары мядзведзь не спіць.
I ў душы цяплела шчасце,
I прыйшоў канец нудзе…
Добра жыць у роднай хаце.
Лепш не можа быць нідзе…
Крыніца: Бураўкін Г. Выбраныя творы: У 2 т. Т. 2. Паэма, вершы, казкі, песні, пераклады. – Мн.: Маст, літ., 1986. – 287 с.
